Op vrijdag 25 augustus aanstaande is het Ganesha Chaturthi. Viering van de verschijning van de goddelijke verschijning Ganesha. Jaren geleden kreeg ik tijdens en na de 10-daagse Vipaasna meditatie in een prachtig centrum, midden in het woud aan de voet van de Himalaya, overweldigende spirituele ervaringen, gerelateerd onder andere aan Ganesha.
Deze ervaringen waren redenen voor mij om op onderzoek uit te gaan en meer te gaan begrijpen over deze bijzondere goddelijke manifestatie. Onderstaand artikel schreef ik toen in eerste instantie voor mezelf, maar, in mijn hoedanigheid als spirituele yogadocente deel ik nu graag deze marginale kennis met mijn medemens.
Velen, die het Hindoeïsme niet begrijpen, bestempelen nog steeds het Hindoeïsme als veelgoderij, vanwege al de mooie plaatjes en beelden die voor de primitieve mens uit het verre verleden slechts als hulpmiddel werden gecreëerd om de “abstracte God”, dichterbij zijn concrete vizier te brengen. Ook worden Hindoes, zelfs door hun eigen Hindoebroeders en zusters uit andere stromingen, onterecht voor beeldenvereerders en politheisten uitgemaakt. Uitdrukkingen als Apengod (Hanuman) en Olifantengod (Ganesha) zijn dan ook zeer misplaatst.
De Hindoe Goddelijkheid in menselijke vorm, maar met het hoofd van een olifant, Heer Ganesha (lees: Geneesh), vertegenwoordigt z.a. alle andere goddelijke manifestaties ook de Kracht, Kosmische Schoonheid, Wijsheid en Liefdevolheid van die Ene en Enige God. In zijn gedaante vertegenwoordigt Ganesha díe Goddelijke Kracht die helpt in het verwijderen van hindernissen op ons levenspad en succes/voorspoed in menselijke inspanningen voor het bereiken van persoonlijke doelen, verzekert. Ganesha is het symbool van Kennis, Wijsheid en Liefdevolheid: ‘Leven vanuit hart en hoofd’.
In de Hindoefilosofie betekent Kennis niet zozeer scholingskennis maar leven vanuit de Wijsheid van Dharma, die zeker ook door Ganesha aan de mensheid is doorgegeven. Daarom is Kennis met hoofdletter K. Eén van de redenen voor Hindoes om eerst een groet aan Ganesha te richten vóórdat men begint met, om het even, welke godsdienstige, geestelijke, spirituele of wereldlijke activiteit. Ganesha is in deze de hoogste Guru (betekent o.a. leraar) van Kennis, die van Krishna als het Allerhoogste Brahman, de opdracht kreeg om de Veda’s op schrift te stellen (de pen en het schrift op de afbeelding van Ganesha). Shri Ganesha is de eerste zoon van de goddelijke manifestatie en allerhoogste Yogi Shiva en de Goddelijke Moeder Parvati. Hun tweede zoon is Lord Subramanya en hun dochter is Jyoti, wat Licht betekent. Zoals hieronder uiteengezet, symboliseert de afbeelding van Lord Ganesha, in de combinatie van menselijke en dierlijke delen, de idealen van perfectie. Tevens illustreert deze goddelijke maifestatie met al zijn attributen filosofische concepten van diepgaande geestelijke en spirituele betekenis.
De filosofische gedachte achter de gedaante van half mens en half olifant zal ik in een volgende aflevering uiteenzetten. Nu in grote lijnen betekenissen van zijn gedaante.
Het hoofd, de brede mond van de olifant, en de grote oren: Het grote hoofd van de olifant symboliseert wijsheid, begrip, en het verstand met zijn onderscheidingsvermogen, aspecten die men moet bezitten om perfectie in het leven te bereiken. De grote, brede mond staat voor het natuurlijke menselijke verlangen om te genieten van het leven in de wereld. Genot, maar dan gedragen door Dharma kwaliteiten. De grote oren betekenen dat een perfecte persoon diegene is die beschikt over een groot vermogen om te luisteren naar anderen en ideeën te assimileren.
De romp en de twee slagtanden, waarvan de linkse gebroken is: Er bestaat geen menselijk instrument dat zo een immense kracht bezit als een olifant. Hij ontwortelt niet alleen met groot gemak een boom uit de grond, maar plukt met even groot gemak een naald van de grond. De olifantenromp wordt hier dan ook niet zomaar gerelateerd met de menselijke geest. Want de menselijke geest moet eveneens zo sterk zijn om de ups en downs van het leven onder ogen te zien en te verslaan. M.a.w. de menselijke geest moet sterk genoeg zijn om de harde klappen van de uiterlijke wereld te ondervangen en gelijktijdig de daadkracht hebben om de subtiele koninkrijken van de innerlijke wereld te onderzoeken. De twee slagtanden duiden twee aspecten van de menselijke persoonlijkheid aan: wijsheid en emotie. De rechter slagtand vertegenwoordigt wijsheid en de linker slagtand vertegenwoordigt emotie. De gebroken linkerslagtand drukt het idee uit dat men emoties met wijsheid moet overwinnen om perfectie te kunnen bereiken.
De ogen van de olifant: De ogen van de olifant staan voor ons eigen vermogen om alles om ons heen in grotere proporties te zien dan ze echt zijn. Ze symboliseren het idee dat mensen zichzelf in maatschappelijk en economisch opzicht al gauw groter, hoger en rijker (vooral materiele rijkdom) vinden dan de ander; men zou aldus in staat moeten zijn om juist de ander groter te zien dan zichzelf. D.w.z: zijn hoogmoed en trots (voortvloeiend uit het lagere Ego) opgeven en nederigheid/mededogen en respect tonen jegens de medemens.
De vier armen en de diverse attributen in de vier handen: De vier armen wijzen erop dat Heer Ganesha alomtegenwoordig en almachtig is. De linkerkant van het lichaam symboliseert emotie en de rechterkant symboliseert reden/ratio, het verstand. De bijl in de hogere linkerhand en de lotusbloem in de hogere rechterhand betekenen dat men het koord van gehechtheid aan aardse zaken moet doorknippen en emoties moet kunnen overwinnen indien men geestelijke perfectie wil bereiken.
Men moet in de wereld kunnen leven, zonder dat men beïnvloed wordt door aardse verleidingen, zoals de lotusbloem die uit het moerassige (onreine) water ontspruit, terwijl zij straalt van reinheid en haar lotusblad, terwijl het in het water verblijft, niet nat wordt. Een schaal met Laddus (een populaire zoete Indiase snack) dichtbij Heer Ganesha geeft weer dat hij rijkdom en welvaart, maar vooral ook rijkdom aan spirituele kennis, schenkt aan Zijn toegewijden. De lagere rechterhand wordt getoond in een zegenende pose. Dit betekent dat Ganesha altijd Zijn toegewijden zegent.
Een menselijk lichaam met een grote buik: zijn menselijke lichaam bezit een menselijk hart, dat een symbool is van vriendelijkheid en compassie voor iedereen. Ganesha is altijd gekleed in rood en geel. Geel symboliseert zuiverheid, vrede en waarachtigheid. Het rood symboliseert de activiteit in de wereld. Tezamen symboliseren deze kleuren de kwaliteiten van een persoon die door het bereiken van perfectie alle plichten in de wereld, met zuiverheid, vrede, en waarachtigheid uitvoert. In de yogafilosofie wordt dit Sattvic Rajas genoemd (Sattva=zuiverheid; Rajas=activiteit). De grote buik betekent dat een perfect individu een grote capaciteit moet hebben om aan alle plezierige en onplezierige ervaringen van de wereld het hoofd te bieden.
Ganesha en de muis: De muis die Ganesha vergezelt, symboliseert het lage Ego dat knaagt aan alles wat goed en edel is in een persoon. De muis die dichtbij de voeten van Ganesha zit, symboliseert degene die zijn ego onder controle heeft en zodoende perfectie heeft bereikt. De muis die in de Laddus staart, maar deze niet consumeert, staat voor degene die zijn ego onder controle heeft en in de wereld kan leven zonder te worden beïnvloed door de wereldlijke verleidingen. De muis is tevens het voertuig van Ganesha. Dit betekent, dat men meester moet worden over het lage ego opdat men door wijsheid gedreven wordt.
Rechtervoet die meer dan de linkervoet bengelt: Zoals boven vermeld, symboliseert de linkerkant van het lichaam emotie en de rechterkant verstand en kennis. De rechtervoet die meer dan de linkervoet bengelt, illustreert dat een succesvol leven alleen dan mogelijk is indien men in staat is emoties te overwinnen. Van belang hierbij is dat men steeds kennis blijft vergaren en het goede verstand gebruikt in al het handelen.
Tot zover deel 1
A blessed Ganesh Chaturthi