Divali (lees: diwaali) is een sereen en heilig feest van de Hindoes en heeft heel veel betekenissen.: ritueel (godsdienstig), spiritueel, materieel, sociaal maatschappelijk, intellectueel. Eén van de meest gehoorde betekenissen is dat Divali het feest is van de overwinning van het Licht op Duisternis. Divali wordt gevierd in de donkere helft van de maand Kartik, die valt tussen oktober en november. De dag die wij kennen als Divali, dus wanneer de diya’s worden aangestoken, valt op de dag dat het nieuwe maan is ofwel Amavasya.

Op Divali dag wordt door Hindoes strikt vegetarisch gegeten en worden de diya’s aangestoken, gepaard gaande met het opzeggen of zingen van mantra’s en zingen van de Laxhmi aarti. Diya’s zijn kleine aardenkommetjes waarin ghee, geklaarde boter, en een lont van katoenen watten worden gedaan. Hiernaast wordt ook wel wierook aangestoken en offert men bloemen en speciale zoetigheden, onder andere zoete rijst aan moeder Laxhmi. In veel gezinnen wordt op Divali dag ook een hele puja gedaan (ceremonieel gebedsdienst) ter ere van Moeder Laxhmi. Dit onderdeel is meer de rituele (godsdienstige) betekenis van Divali.

Moeder Laxhmi, die één van de energetische en universele vrouwelijke aspecten van God is, staat symbool voor onvoorwaardelijke Liefde, Harmonie en Zuiverheid, en ook voor overvloed. Overvloed in Liefde en Harmonie, overvloed in materiele vooruitgang, overvloed in kennis en wijsheid, overvloed in spirituele ontwikkeling. Bovenaan de lijst van betekenissen aan Moeder Laxhmi plaats ik voor mezelf Zuiverheid. En wel zuiverheid van geest, een zuivere inborst, integriteit. Want uit een zuivere geest vloeien alle andere aspecten van liefde, wijsheid en integriteit voort. Dit is de betekenis van het overwinnen van Licht op Duisternis, en wel de overwinning van je eigen innerlijke Licht op je eigen innerlijke duisternis, de innerlijke vijanden van de mens, zoals: onzekerheid, faalangst, angst voor de dood, hoogmoed, haat, egoïsme, intolerantie, eerzucht, hebzucht, gehechtheid aan materie, onwetendheid.

Divali heeft daarom ook een spirituele betekenis. Het woord Divali is eigenlijk vervormd. Het zou moeten zijn: Dipaavli en bestaat uit twee delen, namelijk: “dipa” en “avali” (aawli). Dipa, ook wel diya genoemd, betekent het stralende “licht” uit die aardenkommetjes en avali betekent “rij” of krans. Dipavali betekent dus een stralende krans van licht. Een stralende krans van Licht, omdat in de divali avond vele diya’s worden aangestoken en meestal in een rij onder andere op de vensterbank geplaatst. In de tropen wordt ook op het erf, in de tuin en op het balkon of de veranda een rij van deze aangestoken diya’s geplaatst. Dit is heel mooi om te zien. Maar deze rijen/kransen van licht hebben een diepere betekenis. De essentie hierachter is namelijk de boodschap van onderlinge verbondenheid en saamhorigheid tussen de mensen.

Het ontwikkelen van deze eigenschappen moet eigenlijk al in een vroeg stadium van opvoeden binnen het gezin beginnen, daarom ook is divali een sereen en devotioneel feest dat in eerste instantie in gezinsverband gevierd wordt. Veel mensen hebben tegenwoordig echter behoefte aan sociaal contact en gaan op Divali avond, na het thuis aansteken van de diya’s, naar de tempel. Daar is natuurlijk niks mis mee. Dit kan bevorderlijk zijn voor het verstevigen van verbondenheid in de samenleving. Toch kies ik zelf ervoor om op Divali avond gezellig met mijn gezin thuis te blijven. Gezellig samen eten en converseren met elkaar verstevigt niet alleen de gezinsrelatie, maar kan ook een bezinnend effect hebben op alle gezinsleden.

“Het gezin is de hoeksteen van de maatschappij” is een heel oud gezegde dat in mijn kinder- en tienertijd veel gehoord werd en nu helaas in de vergeethoek is geraakt. Maar niets is minder waar. Samen met elkaar in huiselijke kring diya’s aansteken, in gebed en/of meditatie gaan, samen eten en praten over het leven kan een heel sterk gevoel van liefdevolheid en vergevingsgezindheid genereren zodat alle frustraties, boosheid en teleurstellingen ten opzichte van elkaar wegsmelten. Samen terugblikken en stilstaan bij wat er fout is gegaan, hoe is het leven tot nu toe geleefd, hoe zijn we met elkaar omgegaan, welke verkeerde handelingen kunnen verbeterd worden? Dit is het bezinnende aspect, een andere spirituele betekenis van Divali. Want samen met het gezin het Licht van de diya aansteken, betekent ook het samen aansteken van die goddelijke vonk in het hart. Daarmee het bekrachtigen van onderlinge liefde, harmonie, saamhorigheid, zorgzaamheid en betrokkenheid. Allemaal kwaliteiten die we in onze verhardende maatschappij steeds meer moeten ontberen. Zelfs in vele gezinnen zijn deze kwaliteiten helaas afwezig.

In de zin van spiritualiteit en bezinning is Divali ook een dag van meditatie. Drie minuten de ogen sluiten en een gebed of mantra opdreunen is echter nog geen meditatie en geen bezinning. In meditatie gaat men naar binnen, kijken in jezelf. Je kijkt in je, onderzoekt jezelf, waardoor je inzicht in jezelf kunt krijgen. Dit kan in het onderlinge gesprek met elkaar, waardoor het inzicht in elkaars handelen en meer begrip voor elkaar ontstaat. Maar dit inzicht in jezelf verkrijg je ook door samen met het gezin of alleen, minstens een kwartier tot twintig minuten met de ogen dicht in stilte te zitten en te concentreren op je eigen innerlijk, letterlijk kijken in je hart, in je geest. Mantra recitatie is hierbij een goed hulpmiddel voor een betere concentratie en de vibratie van het reciteren heeft tevens een zuiverend effect op de geest. We zuiveren onze harten, we zuiveren onszelf van alle negatieve gedachten, negatieve gevoelens en ervaringen; daarmee overwinnen we de Duisternis in onze harten en in onze geest en openen onze harten voor onze omgeving. Met positieve gevoelens en gedachten, positieve aspiraties kunnen we nu weer tegenover ons gezin, de samenleving en het leven staan.

Een algemeen gebruik is om enkele dagen tot een week vóór Divali te beginnen met uiterlijke en biologische zuiveringsactiviteiten. Grote schoonmaak van de omgeving en het huis. Daarnaast wordt er ook één of enkele dagen tot een week gevast door geen vlees en geen alcohol te nuttigen. Dit vind ik nogal grappig, uitgaande van de ayurvedische gedachtegang dat vlees en alcohol gedurende meerdere dagen, weken, maanden, hun negatieve uitwerking zouden hebben op lichaam en geest. Ook is mij verteld dat de schoonmaak -en vastenperiode reeds vóór de 2^e Navraatan (9 nachten van moeder Durga, een ander universeel en energetisch aspect van God) periode in oktober start en doorloopt tot 2 dagen na Divali. Voor vele Hindoes is het helaas gelijk na Divali weer vleesdag! In elk geval is de gedachte achter de uiterlijke en biologische zuivering dat we ook het ‘innerlijke’ huis zouden zuiveren.

Voor mij blijft Divali een feest om in huiselijke sfeer, met het gezin te vieren. In gezinsverband met liefdevolle aandacht voor elkaar in gebed, aarti, ingetogenheid, stilte, (mantra) meditatie en contemplatie gaan. Met de juiste aandacht en intentie verbinding maken met onze eigen essentie. De innerlijke verblijfplaats waar Liefde, Harmonie, Zuiverheid, Vrede verankerd zitten. Allemaal Licht-aspecten die we door allerlei invloeden van buitenaf en onze eigen handelen en gedrag verduisterd hebben: ‘overwinning van Licht op Duisternis’. Onze eigen overwinning op onszelf, die we met z’n allen gedurende het leven broodnodig hebben voor duurzaam geluk (vrede) in onszelf, in ons gezin, in onze straat, onze wijk, op de werkvloer, ons land, op de hele wereld. En, gezuiverd en opgeladen als ‘nieuw mens’ een nieuw begin maken, blijvend het innerlijke Licht uitstralen naar alles en iedereen in het hele universum, niet alleen op divali dag, maar op alle dagen van ons leven. Een innerlijk nieuw mens met meer wijsheid, meer begrip voor elkaar, meer geduld en meer harmonie creërend, in de eerste plaats in het gezin met haar effecten op de hele samenleving.

Er zijn verschillende mantra’s die opgezegd of gezongen worden tijdens het aansteken van de diya. De basis van het reciteren van mantra’s tijdens het aansteken van elke diya is dat wij ons tot God richten, in dit geval moeder Laxhmi, voor het verdrijven van alle negatieve energieën in en om ons heen, verdrietige gevoelens, teleurstellingen, frustraties wegens tegenspoed, ziektes, depressies, misdaad en geweld, maar ook het vernietigen van onze eigen egoïsme en egocentrisme, jaloezie, eerzucht, obsessief verlangen naar bezit, hoogmoed en trots (de Duisternis in ons). Daarnaast vragen we moeder Laxhmi om zegeningen voor een goede gezondheid, bescherming en voorspoed.

De volgende mantra is de meest algemeen gebruikte mantra zowel bij het aansteken van een diya als bij het aansteken van een wierook, ook tijdens alle andere religieuze activiteiten:

Aum, Lakshmi Karotu kalyaanam, Aarogyam Sukh Sampadam
Mam Shatru Vinashaaya, Deep Jyotir Namostute

O Moeder Laxhmi, U bent de bron van echt geluk, de verwijderaar van alle vormen van ziekten en schenkster van een goede gezondheid, voorspoed en welvaart. Help me alsjeblieft me te bevrijden van alle interne vijanden. Ik buig eerbiedig voor dit Licht, dat symbool is voor Uw aanwezigheid.

Een andere mantra die erg toepasselijk is voor Divali en waarop men ook zou moeten mediteren, vooral op Divali dag, is:

Aum, Asato maa sat gamaya

Tamaso maa jyotir gamayaa

Mrityoor maa amritam gamaya

Leid mij van het onwerkelijke naar het Werkelijke

Leid mij van de duisternis naar het Licht

Leid mij van de dood naar de Onsterfelijkheid.

Vanwege de betekenis is deze mantra één van mijn favoriete mantra ‘s. Het werkelijke staat onder andere voor God. Veel mensen denken dat ‘onsterfelijkheid’ hier betekent dat men nooit dood zal gaan door met deze mantra te bidden. Maar dat wordt niet bedoeld met onsterfelijkheid. Met onsterfelijkheid wordt bedoeld onze onsterfelijke zuivere Atman. Duisternis en dood staan dus in deze mantra voor al het negatieve in de mens. De essentie van deze mantra is dus dat moeder Laxhmi ons leidt naar haar goddelijke vonk in ons en dat we daarmee onze eigen innerlijk zuiveren en overwinnen.

Een andere Laxhmi mantra die ik ooit van een hele kennisrijke en charismatische, nu wijlen pandit leerde, is de volgende:

Aum, Siddhi-Buddhi prade Devi, Bhukti Mukti pradaayini

Mantra murte sadaa Devi, Mahaa Laxhmi namostute

O Devi, schenkster van succes en intelligentie, van werelds genot en innerlijke bevrijding en altijd verzoenend, o moeder Laxhmi, ik buig in overgave voor U.  Deze mantra is vooral geschikt om aan kinderen te leren en met kinderen te reciteren.

Moeder Laxhmi staat ook symbool voor de vrouw. De vrouw als moeder, grootmoeder, echtgenote, dochter, zus, collega, buurvrouw, etc. In de gedaante van Laxhmidevi, moet de vrouw, te allen tijde, binnen het gezin gerespecteerd worden zoals men Moeder Laxhmi respecteert en eert. Geweld in welke vorm dan ook tegen de vrouw is in deze betekenis zeker geweld tegen moeder Laxhmi. Zowel sociaal als maatschappelijk, wordt met Divali het respect voor de vrouw in het algemeen nogmaals bekrachtigd.

In het verlengde hiervan vinden we Divali terug in de Ramayan:

Divali werd in India voor het eerst gevierd op de dag waarop Sri Ram met zijn gemalin Sita en zijn broer Laxhman na 14 jaar ballingschap uit het oerwoud terugkeerde. Veertien moeilijke jaren, zeker toen Sita door de gemene Ravan werd ontvoerd, vervolgens met hulp van Hanuman werd bevrijd. Toen ze in Ayodhia terugkeerden was het groot feest. Overal werden diya’s aangestoken ter overwinning van de 14 moeilijke (donkere) jaren, tevens ter overwinning van de gemene Ravan (het kwade, slechte en duistere in de mens), en bevrijding van Sita (bevrijding van het innerlijk en respect voor de vrouw).

Tijdens Divali wordt door de Arya Samaaj stroming binnen de Hindoe gemeenschap de sterfdag (30 oktober 1883) van Swami Dayanand (gebo­ren 1824) herdacht. Swami Dayanand, de oprichter van de Arya Samaaj beweging in India, was als Brahmaan een hervormer en voorvech­ter van sociale rechtvaardigheid in India. Hij streed in het bijzonder voor een respectvolle sociaal maatschappelijke positie van de vrouw, tegen kinderhuwelijk en vóór onderwijs aan meisjes.

Een ander sociaal maatschappelijk en economisch karakter van Divali is het oogstfeest, zowel in Zuid- India als in Suriname. De rijst en tarwe waarmee de khier of mithabhaad (zoete rijst) wordt gemaakt voor het offeren, is oorspronkelijk het graan van de eerste oogst. Alvorens dit te nuttigen/verkopen, wordt dit geofferd aan moeder Laxhmi, als dank voor de goede oogst (materiele welvaart).

Tenslotte nog het intellectueel aspect van Divali dat gerelateerd is aan moeder Saraswati. Moeder Saraswati is een ander universeel en energetisch vrouwelijke aspect van God, die ons helpt om onze creatieve en intellectuele vermogens, wijsheid en inzicht en andere innerlijke potenties te ontdekken en ontwikkelen. Door op haar te mediteren word je niet alleen bewust van je vermogens voor kennis, kunst en cultuuruitingen, maar kan je die ook vergaand ontwikkelen. Zo schonk moeder Saraswati ons op Divalidag het Sanskriet alfabet opdat wij onze kunst en cultuuruitingen, tevens onze wetenschappelijke verworvenheden konden conserveren en die doorgeven aan volgende generaties.

Kortom: Divali is een feest van ingetogenheid, geen uitbundigheid, een dag waarop wij met onze kinderen in devotie, bezinning en contemplatie gaan. Om zo de harmonie in het gezinsleven te benadrukken, m.a.w.: een activiteit die merendeels binnen het gezinsgebeuren plaatsvindt. Een dag waarop we elkaar thuis moeten verwennen, overladen en vervullen met liefde, satvic (zuiver) voedsel, vergevingsgezindheid en zorgzaamheid.

Aan Divali zijn de laatste jaren nieuwe fenomenen toegevoegd. Ik kende ze althans niet.

Ook Divali wordt aangegrepen om commerciële dansfestijnen te organiseren (groepsverbondenheid?), met het nuttigen van vlees en alcohol. Men gaat zelfs zo ver om op Divali avond, op Hindoestaans initiatief, in het casino een groots zogenaamd Divali festival te organiseren dat erg populair schijnt te zijn. Arme sloebers hopen dan veel geld te winnen, want “moeder Laxhmi komt op deze dag die euromiljoentjes afleveren”. Vooruitgang of afgang? Heeft men niet in de gaten dat men voor het bereiken van materiele welvaart heel hard moet zwoegen, niet alleen door studeren en werken, maar zeker ook door integriteit, eerlijkheid en oprechtheid. Dat is het aansteken van ons innerlijke Licht, het Licht van moeder Laxhmi, die staat voor voorspoed en geestelijke rijkdom. Geestelijke rijkdom bevordert oprechtheid, tevredenheid en het ultieme gevoel van geluk. Door deze eigenschappen te ontwikkelen kunnen wij ook materiele welvaart genereren. Het positieve trekt het positieve aan. Positieve gevoelens trekken eerder succes aan dan negatieve en obsessieve gevoelens en wensen. Elke ouder die in staat is om de positieve innerlijke kwaliteiten uit te dragen binnen het gezin, het eerste milieu van het kind, draagt bij aan een maatschappij waarin tolerantie, respect, betrokkenheid, goedmoedigheid en harmonie zegevieren. Allemaal essenties van Divali voor een aangename, leefbare samenleving van eenheid in verscheidenheid.

“Seasons come and seasons go, and days they pass by, one by one;

Moments, seconds, they all pass… until there’s nothing left.

So take each moment, second, minute – and fill it with love.

And  when you get to ‘nothing’s  left’ – you’ll have a lifetime of love

That you take all along with you.”

 SHUBH DIVALI!