Door Yoga beoefening/pranayama, pratyahara, dharana, wordt de geest rustiger, waardoor onder andere het inzicht groeit. Naarmate de adem overwonnen is en gedachtestromen steeds rustiger worden, komt er ruimte vrij in de geest. Een transformatieproces komt op gang. De kracht van het ego dat de geest steeds verstoort met gehechtheden, verlangens, tollende gedachten, angsten, onzekerheden (de 10 innerlijke vijanden) wordt steeds minder. Als er rust komt in de geest gaat a.h.w. “de deur open” naar het innerlijk, “de Stille Getuige”. Als een ‘stille getuige op afstand’ kun je nu in jezelf kijken = zelfobservatie/zelfonderzoek:

• ‘waarom reageer ik zo op die persoon?’
• ‘waarom wil ik nu zoveel geld uitgeven voor een groter huis, grotere auto als van de buren?’
• ‘waardoor heb ik hoofdpijn, waardoor ben ik ziek geworden?’
• ‘hoe komt ’t dat ik boos ben op…?’

Het eigen innerlijke vermogen tot genezen, creativiteit, probleem-oplossen, sereniteit ont -wikkelen en bevorderen, opent zich procesmatig. Men krijgt vanuit het eigen innerlijk antwoord op vragen. Het inzicht groeit; de geest wordt steeds rustiger, en men ervaart de ‘Openheid’, doordat het ego is verslagen. Deze Openheid, de ‘open deur’ naar de innerlijke kern, het Atman, de leegte (die toch vol is), maakt dat nu de Yamas en Niyamas gemakkelijker betracht kunnen worden. Tevredenheid, zelfvertrouwen en levensvreugde groeien, de concentratie op voor jou belangrijkere zaken neemt toe. Hoe meer je concentreert op voor jou relevante levenszaken, des te rustiger de geest, hoe groter en krachtiger de Openheid. Je concentratie vloeit geleidelijk over in de echte meditatie. Uiteindelijk kom je in een staat van overgave, ‘gelijkmoedigheid van geest’: de transcendente staat-samadhi, ‘de Grote Stilte’.

Deze geestestoestand is echter geen constante staat. Vandaag lukt het heel goed, morgen komt er niets van terecht. Volkomen normaal. Allerlei situaties beïnvloeden onze concentratie, onze alertheid; zowel positieve als negatieve situaties. Hierdoor kan stress optreden die de concentratie blokkeert. Patanjali adviseert dan ook om rustig door te blijven oefenen met pratyahara, dharana, dhyana en niet op te geven. Alleen dan wordt de gelijkmoedigheid van geest steeds krachtiger en is men in staat deze gelijkmoedigheid van geest (samadhi) ‘op te roepen’

Algemeen beschouwd komt het erop neer dat onze intrinsieke natuur, onze innerlijke Kracht, waarheidsgetrouw, deugdzaam, positief en liefdevol moet zijn. Compassie betrachten in alles wat men denkt, doet en zegt. Dit lukt zeker als men stevig verankerd is in de eigen ‘Grote Stilte.’